Voor eeuwig op je netvlies

Tot 5 mei delen we persoonlijke verhalen van mensen die de oorlog hebben meegemaakt. Verhalen van onze eigen inwoners, welke door het college van burgemeester en wethouders zijn geïnterviewd over hun herinneringen aan de oorlog.

Als college interviewen we allerlei mensen over hun herinneringen aan de oorlog. Ik (Joyce Langenacker) mag deze week de reeks sluiten. Ik ga hiervoor in gesprek met mevrouw Rie Overwater-Andriessen over haar ervaringen. 

“Vanaf mijn plek bij de hooiberg zag ik de lijkkisten…op zo’n platte vrachtauto met cabine. En ik weet nog dat ik toen dacht: ‘hoe kan dat nou, het is toch vrede? Ik was 12, maar tot op de dag van vandaag kan ik die plek nog aanwijzen.”

Zeven jaar was Rie Andriessen toen de oorlog begon. Samen met haar zeven oudere broers (haar oudste broer was 16 jaar ouder) en haar ouders woonde ze op de boerderij aan de Nesserlaan.

Joyce Langenacker: “De boerderij Andriessen bepaalt wel voor een groot gedeelte uw oorlogsherinneringen, geloof ik?”

Mevrouw Overwater-Andriessen: “Ja dat is zeker waar. Als jongste van het gezin en enige meisje met zeven broers werd ik wel afgeschermd voor de ergste verschrikkingen van de oorlog. En de boerderij voelde daardoor als een toevluchtsoord. Ook al kwam de oorlog op allerlei manieren letterlijk en figuurlijk naar binnen, het was er altijd vertrouwd.”

Joyce Langenacker: “De oorlog was niet alleen voor u een toevluchtsoord geloof ik?”

Mevrouw Overwater-Andriessen: “Dat klopt inderdaad. Op enig moment, wanneer het precies was weet ik niet meer zo goed, hadden we onderduikers in huis. En ik zie de woonkeuken zo nog voor me. Eindeloos aardappels schillen. Dan begon iemand om 10 uur ’s ochtends met schillen, pan op het vuur op ons grote zwarte fornuis, gaarkoken, dan warm houden in bed en de volgende pan op het vuur. In die tijd aten wij nooit met ons gezin. Er kwamen altijd mensen eten. Mijn moeder deed wat overbleef in een mooie grote witte schaal met vorken. Dat was dan voor mensen die aan de deur kwamen voor eten. En dat kon iedereen zijn. Mensen kwamen helemaal uit Amsterdam lopen om iets te eten te vinden. Wij zelf hebben, mede dankzij de grote groententuin van mijn vader, gelukkig nooit honger geleden.” 

Joyce Langenacker: “Maar ook de Duitsers wisten de boerderij te vinden, vertelde u. Hoe heeft u dat ervaren?”

Mevrouw Overwater-Andriessen: “Ik vond het allemaal best verwarrend en confronterend. Niet alle Duitsers waren slecht en niet alle onderduikers waren goed. De Duitsers hebben een tijdlang in ons zomerhuis gezeten. Overdag merkte je er niet zoveel van, dan waren de meesten op patrouille op eentje na. Die moest in het zomerhuis blijven. Maar ’s avonds kwam je ze weleens tegen. Op een avond kregen twee van mijn broers bonje met de commandant. Dat was trouwens een hele enge man. Ik kreeg maar flarden mee, maar hoorde wel dat die commandant tegen ze zei: ‘als jullie beweren dat daar Duitse bommen gevallen zijn dan weet ik wel een plekje voor jullie.’ Zo probeerde hij die jongens er in te luizen.
Maar er was ook zo’n jonge jongen bij, die was gewoon ziek van verdriet toen hij bericht kreeg dat zijn broers ook allemaal in militaire dienst moesten. Die Duitsers zijn uiteindelijk weer vertrokken en toen kregen we onderduikers. Eén uit Brabant en één uit Amstelveen. Er was ruimte genoeg. Als er een razzia was dan gingen ze in de praam of op het land in en tussen het koren liggen. Maar die onderduikers deugden ook niet altijd. Mijn vader betrapte een van hen terwijl hij zijn NSB-pak aan het begraven was in een van onze boomgaarden. Die was dus hartstikke fout.” 

Joyce Langenacker: “Zo gaat goed en fout wel een beetje door elkaar lopen denk ik?”

Mevrouw Overwater-Andriessen: “Ja daar heeft u gelijk in hoor. En ik denk dat de dood van Anton de Lange voor mij daar wel het ultieme voorbeeld van is. Op 5 mei gingen we feesten vanwege de bevrijding en op 7 mei maak je een dodelijke schietpartij mee.”

Joyce Langenacker: “Dat was het schietgevecht met Anton de Lange?”

Mevrouw Overwater-Andriessen: “Ja, ik weet nog precies hoe het ging. Op maandag 7 mei loop ik net als altijd mee met de hulp om het klaphek open te houden. Zo kon ze er met de fiets makkelijk door. Ik open het hek en ineens staan er twee enge kerels, SS-ers, met een revolver voor ons. Ze pakten haar fiets en gingen er vandoor. Wij stonden echt perplex. We hadden geen idee wat ons gebeurde. 
En toen kwamen de mannen van de BS (Binnenlandse Strijdkrachten, het verzet) van de andere kant van de Amstel. Ze waren allemaal half nat, want je weet hoe dat gaat. Naar de overkant varen en hup er uit. Daar was Anton de Lange ook bij. Hij grijpt de fiets van mijn broer Antoon en zijn maatje springt achterop. Die had zo’n geweer, een stengun geloof ik. Maar die SS-ers verschuilden zich op het erf van een boerderij aan het andere eind van de Nesserlaan achter een soort dam. En vandaar hebben ze geschoten. Dat hoorden wij natuurlijk later pas. Bij ons in de buurt verzamelden zich ondertussen steeds meer mensen. Ook de broer (Henk van de Vall) van degene met wie Anton verkering had en die vroeg waar Anton was. Hij wilde Anton brood geven dat zijn zus voor hem had klaargemaakt. 
Het was vreselijk gewoon. Ik ben weggelopen en toen zag ik de vrachtwagen van Schreurs. Gewoon een cabine en een platte wagen. En daarop stonden lijkkisten. Ik zie me nog staan bij de hooiberg. Als ze me daar vandaag neerzetten kan ik het plekkie exact aanwijzen, en ik dacht hoe kan dit nou. Het is toch vrede.”

Joyce Langenacker: “Is dit uw meest ingrijpende ervaring geweest?”

Mevrouw Overwater-Andriessen: “Voor mij wel. Die schietpartij, de kisten op die vrachtwagen. Ze staan voor eeuwig op je netvlies. Zeker als je later beseft dat jij waarschijnlijk de laatste was die Anton nog in leven heeft gezien.”

Joyce Langenacker: “Ja dat kan ik me goed voorstellen. Dank dat u uw verhaal wilde delen met ons. Ik kom graag later nog een keer langs voor een kopje koffie en een gesprekje zonder de beperkingen van de coronamaatregelen.”