Persoonlijke bevrijdingsverhalen

Tot 5 mei deelt de Gemeente Ouder-Amstel persoonlijke verhalen van mensen die de oorlog hebben meegemaakt. Verhalen van onze eigen inwoners. Deze keer het verhaal van mevrouw Jannie Brouwer; een meisje van 8 jaar toen de oorlog uitbrak. www.ouder-amstel.nl/75jaarvrijheid

Ik was een meisje van 8 jaar toen de oorlog uitbrak. Wat het woord ‘oorlog’ betekende, wist ik nog niet eens. Maar mijn broertjes van 10 en 12 vertelden mij dat de Duitse soldaten Nederland gingen aanvallen. Dat het zou beginnen met een zwaar bombardement op Rotterdam en de havens hadden wij niet verwacht. De stad en de havens werden volledig plat gebombardeerd en de andere grote steden en de Randstad volgden. De oorlog was begonnen!

Koffie voor extra kolen

Joodse mensen moesten een Jodenster dragen. Zij werden uit hun huizen gehaald en in ijskoude goederenwagons naar Duitsland vervoerd. Eten en drinken was er nauwelijks in Dokkum, waar ik woonde bleef het nog héél lang rustig, maar ook hier begon de schaarste toe te slaan. Eten en drinken ging op de bon en de etalages raakten leeg. Mijn moeder zat dag en nacht te naaien en te breien om vier kinderen in de kleren te houden. Vaders legden groentetuintjes aan de mannen in onze straat zaagden alle bomen om. Het hout werd eerlijk verdeeld om de kachels brandend te houden. Ook de kinderen moesten hun steentje bijdragen. Elke dag om vier uur moest ik lang de boeren in de omgeving om een fles melk te halen. Later in de zomer vroeg ik ook om zakjes tarwe, waar de bakker op zaterdag een heerlijke brood van bakte. Een oom van ons was kruidenier en van hem kregen we af en toe wat zeep, koffie en rijst. Van de boeren in de familie kregen we geregeld aardappelen en groenten. De winters waren ijzig koud en lang. Achter ons huis reed elke morgen een goederentrein langs. De machinisten moesten dan altijd het vuur schoonmaken, dat wil zeggen: de sintels uit de ketel halen Daarna vulden ze de ketel met verse kolen. De machinisten zorgden er altijd voor flink wat extra kolen naar buiten te werken. De vrouwen die nog koffie hadden, zorgden dan voor een thermoskan koffie. De kolen werden eerlijk verdeeld, zodat onze kachels weer even konden branden en er ook eten op werd gekookt.

De laatste ijskoude oorlogswinter

Doorlopend werden er nog Joden opgespoord door de Duitse soldaten en op transport gezet. Velen wachtte een bitter lot en zijn nooit teruggekomen. Vrouwen en kinderen werden al meteen na aankomst in het kamp vergast. Mannen moesten heel zwaar werk doen. Velen raakten uitgehongerd en uitgeput en ook zij overleefden het niet. Kort voor de laatste Oorlogswinter kwamen er veel kinderen uit de Randstad met de boot vanuit Enkhuizen naar Lemmen. Daar werden ze opgehaald door ooms en tantes uit Friesland en Groningen. Bij ons was nog eten, zij het schaars. Maar ons wachtte nog een bitterkoude winter. De hele dag stonden er ijsbloemen op alle ramen en we konden niet meer naar school. Later, toen het weer minder koud werd, hielden we onze jassen aan. 

Doodgeschoten

Half februari, twee maanden voor de bevrijding, werd mijn moeders jongste broer, die met z’n vrouw en twee kleine jongetjes bij ons in de straat woonde, op klaarlichte dag vlakbij zijn huis doodgeschoten. Tientallen jonge Joodse kindertjes had hij naar een veilig onderdak gebracht in de omgeving en zo kinderen gered. Waarschijnlijk is hij verraden door NSB’ers nog voor de winter. In het najaar werd het Zuiden van het lang bevrijd door de Canadezen. Maar in Zeeland bleken nog Duitse soldaten te zitten en gingen opnieuw de strijd aan. Een zwaar bombardement volgde in Brabant en ook Arnhem werd platgebombardeerd. Ook Nijmegen ging plat, helaas door een fout van de Engelsen. We waren oorlogsmoe, na de winter.

Bevrijding: de vlaggen gingen uit!

Eindelijk op 4 mei werden wij bevrijd, de vlaggen gingen uit! In onze straat stond een lange rij tanks van de Canadezen en wij werden verwend met snoep en chocola. Hoe heerlijk was dat! Maar ook op Schiermonnikoog bleken nog Duitsers te zitten en ontstond nog een hevig gevecht bij Arnhem. Kort, maar hevig. Grote vreugde overal! Maar in onze familie was er ook diep verdriet. Om het verdriet van mijn oom, nog maar 30 jaar. Zijn twee kleine jongntjes van amper twee en vier jaar , beseften nog niet dat zij hun vader nooit zouden leren kennen. De Joodse ouders van het laatste jongetje haalden hem op en lieten nooit meer iets van zich horen. Ondank is ’s werelds loon.